Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị Việt Nam về việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường. Đây không chỉ là một chính sách kinh tế mà còn là một biện pháp cấp bách nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng khỏi những nguy cơ tiềm ẩn. Cùng AN Care Pharma tìm hiểu chi tiết về đồ uống có đường và lý do vì sao WHO nhấn mạnh tầm quan trọng của việc áp thuế này.

1. Đồ uống có đường là gì?

Theo định nghĩa của WHO, đồ uống có đường (Sugar-Sweetened Beverages – SSBs) là bất kỳ loại đồ uống không cồn nào có chứa thêm đường (free sugars). “Free sugars” bao gồm đường đơn (monosaccharides) và đường đôi (disaccharides) được thêm vào thực phẩm và đồ uống bởi nhà sản xuất, người nấu ăn hoặc người tiêu dùng, cộng với đường tự nhiên có trong mật ong, si-rô, nước ép trái cây và nước ép trái cây cô đặc.

Các loại đồ uống thường được xếp vào nhóm này bao gồm:

• Nước ngọt có ga và không ga: Coca-Cola, Pepsi, Sprite, Fanta, Revive, 7-Up, v.v.
• Nước ép trái cây và đồ uống từ trái cây: Các loại nước ép đóng hộp, nước trái cây có hương vị nhân tạo, nước giải khát trái cây có thêm đường. (Lưu ý: Nước ép trái cây 100% tự nhiên không thêm đường cũng chứa đường tự nhiên, nhưng trọng tâm của thuế là đường thêm vào).
• Nước tăng lực và nước thể thao: Red Bull, Sting, Aquarius, Gatorade, v.v.
• Trà pha sẵn và cà phê pha sẵn có đường: Các loại trà sữa đóng chai, cà phê đóng chai, trà xanh 0 độ (nếu có thêm đường), C2, v.v.
• Sữa có hương vị/sữa đậu nành có đường: Các loại sữa tươi có hương vị (dâu, cam, socola) hoặc sữa đậu nành có thêm đường.
• Các loại bột pha nước uống có đường: Bột trái cây, bột trà để pha thành đồ uống có đường.
• Trà sữa (pha chế tại cửa hàng): Đối tượng tiềm năng và được đề xuất mạnh mẽ bởi nhiều chuyên gia, do hàm lượng đường rất cao trong một ly trà sữa thông thường.

 WHO muốn đánh thuế vào những sản phẩm đồ uống có bổ sung đường (hoặc đường tự nhiên trong mật ong, siro với hàm lượng cao) mà không phải là sữa nguyên chất, nước lọc, hoặc nước ép rau quả nguyên chất. Mục tiêu là các loại đồ uống cung cấp “calo rỗng” (chỉ có năng lượng từ đường mà ít hoặc không có giá trị dinh dưỡng khác).

2. Tại sao Việt Nam nên áp thuế?

WHO cảnh báo Việt Nam cần áp thuế tiêu thụ đặc biệt lên đồ uống có đường vì những tác động tiêu cực nghiêm trọng mà chúng gây ra cho sức khỏe cộng đồng:

2.1 Mức tiêu thụ đường cao

Từ năm 2009 đến 2023, lượng tiêu thụ đồ uống có đường đã tăng gấp 4 lần, với tổng lượng tiêu thụ tăng từ 3,44 tỷ lít năm 2013 lên 6,67 tỷ lít năm 2023, gần gấp đôi trong vòng một thập kỷ. Năm 2023, trung bình mỗi người Việt Nam uống gần 70 lít đồ uống có đường/năm, tương đương 1.3 lít/tuần. Lượng đường này chiếm tới 36% mức khuyến nghị tối đa của WHO (dưới 50g đường/người/ngày), cho thấy sự tiêu thụ vượt mức khuyến nghị.

2.2 Gia tăng các bệnh mạn tính

Thừa cân và béo phì

Đồ uống có đường là nguyên nhân chính gây tăng cân, béo phì ở cả trẻ em và người lớn. Ở Việt Nam, tỷ lệ béo phì đang gia tăng đáng báo động, đặc biệt ở trẻ em. UNICEF dự báo 2 triệu trẻ em Việt Nam sẽ thừa cân béo phì vào năm 2030 nếu không có biện pháp can thiệp.

Nguy cơ cao mắc đái tháo đường type 2

Tiêu thụ đường quá mức làm quá tải cho tuyến tụy, dẫn đến tăng nguy cơ mắc đái tháo đường type 2, một căn bệnh mạn tính gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng.

Các bệnh mạn tính khác

Béo phì và đái tháo đường là yếu tố nguy cơ cho các bệnh tim mạch, đột quỵ, ung thư, gout và các vấn đề về răng miệng.

3. Hiệu quả của thuế đồ uống có đường

3.1 Thuế đồ uống có đường đã mang lại hiệu quả gì?

• Giảm tiêu thụ: Khi giá tăng, người dân có xu hướng giảm mua và sử dụng. Giảm lượng đường nạp vào cơ thể, từ đó giảm nguy cơ béo phì, tiểu đường.
• Thúc đẩy nhà sản xuất thay đổi công thức: Để giữ giá cạnh tranh và thị phần, nhiều nhà sản xuất sẽ chủ động giảm hàm lượng đường trong sản phẩm của họ.
  • Ví dụ: Coca-Cola, Pepsi đã tung ra các phiên bản “light”, “zero” hoặc giảm đường ở một số thị trường có áp thuế.
• Tạo nguồn thu cho y tế và các chương trình sức khỏe: Nguồn thu từ thuế không chỉ vào ngân sách mà còn có thể được tái đầu tư trực tiếp vào các hoạt động nâng cao sức khỏe cộng đồng.
  • Ví dụ: Chương trình giáo dục dinh dưỡng, hoạt động thể chất, hỗ trợ điều trị bệnh mạn tính.
• Tăng cường nhận thức cộng đồng: Quan trọng nhất là việc áp thuế tạo ra một cuộc thảo luận rộng rãi trong xã hội, nâng cao nhận thức của người dân về tác hại của đường và tầm quan trọng của chế độ ăn uống lành mạnh.

3.2 Kinh nghiệm thành công từ các quốc gia trên thế giới

Dưới đây là một số quốc gia đã áp dụng thuế và đạt được kết quả tích cực.

• • Mexico: Một trong những quốc gia tiên phong, áp thuế 10% và ghi nhận giảm tiêu thụ đồ uống có đường, đặc biệt ở các hộ gia đình thu nhập thấp.
  • Anh Quốc: Áp thuế theo cấp độ đường (sugar tax), khuyến khích các công ty giảm đường trong sản phẩm. Kết quả là nhiều sản phẩm đã giảm đường đáng kể.
  • Thái Lan: Áp thuế theo hàm lượng đường, cũng ghi nhận xu hướng giảm tiêu thụ.
  • Các quốc gia khác: Chile, Pháp, Nam Phi, Philippin… đều có những mức độ thành công nhất định.

WHO tin rằng việc áp thuế là một biện pháp hiệu quả và đã được chứng minh ở hơn 100 quốc gia, giúp giảm tiêu thụ đồ uống có đường, khuyến khích lựa chọn lành mạnh hơn, và tạo nguồn thu để tái đầu tư vào y tế công cộng. Họ khuyến nghị mức thuế đủ cao (tăng giá bán lẻ ít nhất 20%) để thực sự thay đổi hành vi tiêu dùng.

Tìm hiểu các bài viết liên quan tại ĐÂY

Để được tư vấn cụ thể, hãy liên hệ với chúng tôi: https://www.facebook.com/ancarepharma/